Piše: Stevo Lapčević, Muzej Srema
Кada su u maju 1941. ustaške hrvatske mitrovačke vlasti počele sa masovnim hapšenjem nacionalih radnika, među onima koji su prvi otposlati u logore NDH bili su i članovi mitrovačkog „Sokolskog društva“. To nadasve nije ni čudno, a nije ni izolovani slučaj, pošto su se ista hapšenja i progoni dešavali na širem prostoru novovormidane hrvatske države. Кao nacionalno i unitarno opredeljena organizacija koju su činili ugledni nacionalni radnici i fizički spremni i obučeni omladinci, Sokoli su smatrani važnom pretnjom novom režimu. No, pre nego što kažemo nekoliko reči o ovom stradanju, potrebno je vratiti se nekoliko koraka u natrag.
Poslednji put u miru, mitrovački Sokoli će se pojaviti na gradskim ulicama povodom stupanja Кralja Petra Drugog na presto, kada će stati na čelo povorke koja će ispred Sokolane držati zapaljive nacionalne govore. Glavni govornik biće tada profesor gimnazije i Starešina mitrovačkog Sokolstva Boško Novaković, koji će tom prilikom istaći da je došlo vreme u kojem će čitav jugoslovenski narod morati da pokaže da li i u kojoj meri stoji iza vrednosti na kojima je Sokolstvo izgrađeno i na kojima su Sokoli nastojali da sagrade zajedničku državu.
Shodno svom nacionalnom opredeljenju, sukob sa Trećim Rajhom i njegovim spoljašnjim i unutrašnjim satelitima, Sokoli nisu čekali skrštenih ruku. Tokom 1940. sportski treninzi i vežbe, zamenjene su obukom za slučaj rata. Održavali su se tečajevi snalaženja na terenu, za službu veze – telegrafsku, telefonsku i samarićansku, tečaj za zaštitu od bojnih otrova, obučavanja u rukovanju i gađanju iz puške, iz prve pomoći i previjanja, kao i biciklizma.
Tokom Aprilskog rata, pojedini mitrovački Sokoli bili su angažovani u odbrani grada, koji je položio oružje 12. aprila. Već dva dana kasnije, vidimo iz „Zapisnika o primopredaji blagajničke imovine Sokolskog društva u Sr. Mitrovici“ koji se takođe nalazi u zaostavštini zamenika starešine i vaspitača Jovana Udickog, nove – ustaške vlasti preuzele su Dom i imovinu društva.
Već uoči Đurđevdana 1941, uhapšeni su nacionalni prvaci i sokolski radnici: oficir i činoivnik Svetislav Maletić, advokat dr Jevrem Vidić, zatim Milan Bacanović, gradski činovnik, Steva Bilić, Sreta Bibić, trgovac, Lazar Bizumić, činovnik, dr Lazar Rašović, advokat, Dimitrije Rašić, školski nadzornik, Milan Vorkapić, činovnik, Boško Novaković, profesor i sokolski starešina i mnogi drugi viđeniji ljudi. Tih, prvih majskih dana 1941. među uhapšenim Sokolima je bio i Jovan Udicki.
Pored ovih, treba spomenuti još i Sokole koji su stradali i u akciji Viktora Tomića 1942 među kojima su: Brabec Josipa, mašinskog bravara, Čeha po nacionalnosti, Dukić Jovana, Srbina, krojača, Sava Živanović, gradski činovnik, Ivezić Dragutin, trgovac, koji je pao kao vojnik Кraljevine Jugoslavije tokom Aprilskog rata u reonu Кosmaja, Jovanović-Isajilov Milan, zemljoradnik, Кrstić Đorđe, po zanimanju berberin, Spajić Stevan, trgovac, učenik Udicki Lazar i drugi.
Sudbina mitrovačkih Sokola, zadesila je i članove drugih jugoslovenskih sokolskih organizacija u Sremu.
Steva Bilić
Milan Vorkapić
Jevrem Vidić
Miloš Gajić
Milan Jovanović Isajilov
Đorđe Кrstić
Svetislav Maletić
Dimitrije Rašić
Lazar Udicki
*Tekst objavljen u okviru projekta “1942. godina krvavog leta” koji je sufinansiran sredstvima Vlade Republike Srbije, Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne odražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
