Đorđe Vojnović, Inđinčanin s kraja 19. i prve polovine 20. veka, bio je, može se reći, tipični Srbin atipičnog srbovanja. Samo s jednom željom, da se kuća njegove porodice ne uruši, da postane galerija u prvo, a muzej u drugo vreme, testamentom je oktobra 1974. godine, svoja značajna kulturna dobra ostavio u nasledstvo Opštini Inđija, kako bi ona, na temeljima koje je postavio najpoznatiji građanin ove opštine, veleposednik i humanista, izgradila svoj zavičajni identitet.
Vladimira Vukasa, muzejskog dokumentaristu u inđijskom Kulturnom centru, zatekli smo ispred postavke izložbe beogradskog slikara Griše Masnikose, koja zrači zidove stare, najvrednije inđijske kuće, Kuće Vojnović.
– Ohrabruje činjenica da je izložbu „Zračenje“ u ove dve nedelje posetio veliki broj mladih Inđinčana, posebno srednjoškolaca, koji pokazuju interesovanje za kustoska tumačenja, počeo je od kraja priču o Kući Vojnović Vukas, čovek na mestu gde je, takoreći, počela da se piše istorija umetnosti inđijske opštine.
Spomenik kulture od značaja za Opštinu Inđija, Kuća Vojnović, sagrađena je 1873. godine i predstavlja reprezentativan primer profane arhitekture u Vojvodini s kraja 19. veka. Đorđe Vojnović, bibliofil i kolekcionar, poklonio je svom gradu legat, koji, pored porodične kuće sadrži biblioteku, kolekciju umetničkih dela i predmete primenjene umetnosti.
– Kuća porodice Vojnović jedna je od najstarijih sačuvanih kuća u svom izvornom obliku u Inđiji, predstavlja reprezentativan primer gradske arhitekture u Vojvodini u periodu svitanja 20. veka, i tipična je srpska kuća, s obzirom da je i u Inđiji, kao i u velikom delu Vojvodine, dominirao nemački stil gradnje, objašnjava naš sagovornik.
Jedan deo legata Đorđa Vojnovića, koji obuhvata veliku biblioteku od nepunih 6.000 knjiga, među kojima se nalazi i 70 retkih knjiga, sa delom nameštaja (pisaći sto, vitrine i drugi predmeti) danas se čuva u Narodnoj biblioteci „Dr Đorđe Natošević“ u Inđiji. Njegova privatna biblioteka se može smatrati i začetkom bibliotekarstva u inđijskoj sredini.
– Rekao bih da se svi umetnici, koji prvi put izlažu u Inđiji, slažu da Kuća Vojnović odiše duhom srpske, imućne porodice iz pretprošlog veka, i da njena očuvana autentičnost predstavlja svojevrstan biser inđijske opštine, naglašava Vladimir Vukas, ponosan što, zajedno sa kolegama, ima priliku da doprinese očuvanju testamenta porodice Vojnović.
Odlukom Skupštine Opštine Inđija iz 2007. godine, Kuća Vojnović nalazi se u sastavu Kulturnog centra, koji je preuzeo brigu o kući i celokupnom legatu koji je u njoj smešten.
– Najreprezentativnija umetnička dela u Kući Vojnović su porodični portreti, ima dosta fotografija iz porodičnih albuma, koje je Đorđe Vojnović nasledio od svog oca, a verovatno i od dede, nastavlja Vukas, podsećajući da je sama privatna biblioteka u momentu smrti njenog vlasnika bila stara 250 godina.
Sve do Drugog svetskog rata Đorđe Vojnović je bio, na neki način, rodonačelnik, inđijskog kulturnog života. Izabran za starešinu Sokolskog društva, član školskog, crkvenog i opštinskog odbora, nosilac svih aktivnosti koje su imale za cilj sprovođenje i očuvanje srpskog nacionalnog programa.
– Voleo je da čita, prevodio je sa nemačkog jezika, i nesebično je delio svoje znanje, a istovremeno bio prevodilac sa najviše zvaničnih odbijenica, priča kustos.
I pored svih nepravdi koje su mu učinjene, Vojnović nije gubio veru i ljubav prema svojoj Inđiji.
– Ostavio nam je blago svoje, poklonio testamentom, sa željom da Kuća Vojnović bude galerija i sa vizijom da je generacije učine muzejom, vraća nas na početak priče Vladimir Vukas.
Epicentar kulturnih dešavanja u Inđiji postala je, zajedno sa svojim neobičnim dvorištem, Kuća Vojnović.
– Ljubitelji i poštovaoci kulturnih događaja u Inđiji vole intiman ambijent naše Kuće, koja je menjala staratelje u proteklih pola veka, podseća Vukas.
U cilju podizanja kvaliteta izložbi koje se organizuju u Kući Vojnovića, Kulturni centar Inđija je 2010. godine formirao Umetnički savet, koji putem konkursa za izlaganje pravi program na godišnjem nivou.
– Cilj je da biramo kvalitet, ne pravimo kompromis sa istinskim umetničkim vrednostima i to je naš veliki uspeh, tvrdi inđijski kustos, koji je, sa kolegama, bio domaćin vrhunskim umetnicima i stvaraocima.
Međutim, istinsku želju Đorđa Vojnovića, da njegova porodična kuća postane Zavičajni muzej „Ravan Srem“, Inđija još uvek nije ispunila, to Vojnovićevo „drugo“ vreme još nije došlo, ali, kako kažu, potencijal postoji.
– Od kako Kulturni centar vodi brigu o Kući Vojnović postoje i stručnjaci koji bi taj projekat realizovali. Nije neostvarivo i mi verujemo da će biti onako kako je naš darodavac i želeo, izričit je muzejski dokumentarista, smatrajući da bi muzej trebalo urediti po ugledu na Zavičajni muzej u susednoj, Opštini Ruma.
Otvaranje muzeja podrazumeva niz koraka, od definisanja kakav arhiv želi opština, do prikupljanja građe za njegovu stalnu postavku, i pored istoričara umetnosti, angažovanje arheologa i etnologa.
– Možda bi bilo najbolje da to bude zavičajni muzej, koji bi prikazao istoriju Inđije i istoriju jedne građanske porodice, da vratimo arheološku građu prikupljanu decenijama na ovim prostorima, koju sada čuvaju muzeji viših instanci, siguran je Vladimir Vukas.
Iduće godine biće tačno pola veka od kako je nadležni zavod Kuću Vojnovića proglasio spomenikom kulture od značaja za Opštinu Inđija, danas će se složiti njeni građani da bi bilo, ne samo sjajno, nego i odgovorno, da je u 2026. godini stručnjaci učine muzejom kulturnog obrasca ove sremske opštine, kako je Đorđe Vojnović zamislio i zaslužio.
Mirjana Stupar
