Još jedan značajan crkveni slikar vezuje se za Martince, selo u kojem je ponikao i proveo čitav život, po svoj prilici dug oko pet decenija. U pitanju je Mojsej Subotić, učenik martinačkog sveštenika i zografa Stanoja Popovića, uz opasku da se o obojici umetnika, doskoro, veoma malo znalo. Ukoliko je Mojsej Subotić, kako se pretpostavlja, rođen poslednjih godina treće ili početkom četvrte decenije XVIII veka, on je kao mladić mogao da se upozna sa radom S. Popovića i uči od njega.
Životom i stvaralaštvom Mojseja Subotića bavili su se Lazar Bogdanović, Veljko Petrović, Miodrag Kolarić, pa Dejan Medaković, Leposava Šelmić i Mirjana Lesek, da bi čuvena istoričarka umetnosti iz Sremske Mitrovice, pored ostalog, zabeležila:
„Iz knjige krštenih crkve Sv. Nikole u Martincima saznaje se da je 9. aprila 1764. godine kršten Mojsejev sin Teodor, kome je bio kum Vasilije zograf, odnosno Vasilije Romanovič. Na osnovu ovog podatka možemo izvesti zaključak da je Mojsej Subotić u to vreme mogao imati već tridesetak godina, što znači da je rođen krajem treće ili početkom četvrte decenije XVIII veka. Stoga je najverovatnije da je Mojsej Subotić već od rane mladosti počeo da uči slikarstvo u radionici kod Stanoja Popovića i da je s njim izveo veći broj ikonostasa u duhu zografskog slikarstva…“
Do pre nekoliko decenija bili su poznati Subotićevi radovi samo iz osamdesetih godina XVIII veka, pre svih dva veća slikarska ansambla – ikonostas crkve Sv. Nikole u Martincima (1782) i ikonostas crkve Sv. Georgija u Velikim Bastajima (1785). S obzirom da je slikar umro 1789, pretpostavljalo se da je smrt dosta rano prekinula njegovo stvaralaštvo. Nedavno otkriveni arhivski podaci ukazuju da je talentovani slikar ostavio i druge značajne likovne radove.
Pošto je primio prve slikarske pouke od meštanina S. Popovića, Subotić odlazi u radionicu čuvenog Vasilija Romanoviča, koji je iskustva ukrajinskog baroka preneo na teritoriju Karlovačke mitropolije. Nekako u vreme po rođenju Mojsejevog sina Teodora, njegov kum V. Romanovič je oslikavao ikonostas crkve Sv. Bogorodice u Moroviću (1765 – 1766). Smatra se da je M. Subotić pomagao Romanoviču u tom poslu i da je potom ostao, kao pomoćnik ili saradnik, u njegovoj radionici. Nije isključeno, smatra dr Mirjana Lesek, da je Mojsej pomagao svom učitelju u slikanju ikonostasa crkava u Slatinskom Drenovcu, Kostajnici, Trpinji i Moroviću, „radeći sporedne detalje“.
Pretpostavlja se, dalje, da je u radionici V. Romanoviča ostao sve do umetnikove smrti, 1773. godine.
Novi detalj u biografiji Mojseja Subotića je njegov boravak u Beču, verovatno 1775, kada je u tamošnjoj unijatskoj crkvi slikao veliku ikonu Sveta Varvara, zatim praznične i još neke ikone. Nije pouzdano utvrđeno da li je martinački slikar, tada, učio na Umetničkoj akademiji, ili je svoje znanje upotpunjavao u radionici nekog poznatog bečkog umetnika.
Kako to obično biva, učenik se mogao osamostaliti tek posle učiteljeve smrti, pa je tako bilo i sa Mojsejem Subotićem. Posle pomenutih radova u Martincima i Velikim Bastajima, njemu su na osnovu stilske analize pripisane i gornje zone ikonostasa crkve Sv. vavedenja presvete Bogorodice u Inđiji (1789).
Zasluge za otkrivanje autorstva ponajviše pripadaju dr Mirjani Lesek, koja je uočila Subotićev „rukopis“ posle čišćenja inđijskog ikonostasa od prljavštine i novih premaza koji su nanošeni u više mahova:
„Subotićev skromni opus, na osnovu stilske analize, dopunjen je slikarskim radovima iz gornjih zona crkve u Inđiji. U ovoj zoni smešteni su medaljoni sa stojećim figurama apostola između kojih je Sv. Trojica – Krunisanje Bogorodice, medaljoni sa figurama proroka do ispod pojasa i grupa sa Raspećem, Krst sa slikanim Raspećem i medaljonima Bogorodice i Sv. Jovana Bogoslova. Stilski i rukopisno ovi delovi se vezuju za Subotićeve radove na ikonostasima crkava u Martincima i Veliki Bastajima. Pre svega, primećuju se isti svetiteljski likovi, čiji je izbor sveden na dva do tri tipa koja koristi već prema odgovarajućem dobu starosti. Subotić, uglavnom, najveću pažnju posvećuje likovima apostola i proroka, koje portretski obrađuje utiskujući im karakterne osobine svojih modela odabranih u najbližoj okolini…“
Delovi ikonostasa koje je Mojsej Subotić slikao u Inđiji datovani su u 1789. godinu, tj. u vreme pred slikarevu smrt, koja ga je sprečila da dovrši započeto delo. Pretpostavlja se da je slikarske radove u donjoj zoni preuzeo njegov saradnik.
D. Poznanović
Ikonostas u Martincima
„Godine 1782. Subotić je naslikao ikonostas za crkvu Sv. Nikole u Martincima, o čemu je ostavio zapis u gornjem medaljonu iznad carskih dveri. Slike na ikonostasu izveo je u barokno-rokajnom stilu. Kontrasnim koloritom i načinom osvetljavanja bliži je baroknim shvatanjima, dok mekom i finom modelacijom nežnih likova setnog izraza (prestone ikone Hrista i Bogorodice s Hristom) približava se slikarstvu rokokoa. Sa više realizma slikani su likovi apostola i proroka (gornje zone ikonostasa) čije individualizovane fizionomije pružaju bogatu skalu tipova.“ (Dr Mirjana Lesek)
