Ruma- Sport zauzima značajno mesto u savremenom društvu, ali je malo poznato ko je najviše doprineo njegovoj popularizaciji i omasovljenju. U nekim ranijim tekstovima govorili smo o Domu JNA i njegovoj budućoj rekonstrukciji, ali malo Rumljana zna koja je bila prvobitna namena te zgrade, zašto je bila izgrađena. Vraćanjem jedan vek u prošlost dolazimo do začetaka pokreta poznatog kao Sokolstvo, koje u Rumi ima veze sa ovom zgradom. O ovome u svom radu govori kustos-istoričar Zavičajnog muzeja Ruma, Aleksandra Ćirić.
Sokolski pokret je nastao u Pragu 1862. godine, kao vid buđenja nacionalne svesti Čeha, kroz praktikovanje telesnih (gimnastičkih) vežbi. U želji da se odvoje od Habzburške Monarhije i pruže otpor germanizaciji, češki intelektualci su najpre osnovali „Gimnazijsko društvo praško“ iz koga je izrastao Sokolski pokret. Osnivač prvog Sokolskog društva bio je filozof dr. Miroslav Tirš, koji je proučavajući pitanja telesnog i estetskog vežbanja, u sokolski sistem je uneo ritmičke i simbiličke kao i masovne vežbe. Sokolstvo je propagiralo amaterski sport, gde vrhunski rezultati nisu bili krajnji cilj. Sokoli su, takođe, veliku pažnju poklanjali radu sa decom i omladinom.
Slovenci su bili prvi južnoslovenski narod koji je osnovao svoje Sokolsko društvo 1863. godine, zatim Hrvati 1874. godine, zajedno sa njima su bili Srbi do 1904. godine kada osnivaju svoje Sokolsko društvo u Sremskim Karlovcima.
U Rumi se, među prvim mestima u ovim krajevima, osnivaju dva Sokolska društva. Društvo Srpski soko se osniva 19. maja 1905. godine. Na osnivačkoj skupštini za starešinu je izabran dr. Žarko Miladinović, (pravnik, političar borac za srpske nacionalne interese, isticao se u svim društvenim segmentima Rume) za zamenika starešine je izabran učitelj Dušan Popović. Ubrzo potom je osnovano i društvo Hrvatski soko 31. maja 1905. godine. Prvi starešina je bio Matija Zima, šef pošte, za zamenika je izabran učitelj Arnold Šrajer. Oba rumska sokolska društva u svom radu su veliku pažnju poklanjala deci, koja su činila tzv „Male Sokole, što je bio jedan od ciljeva Društva. U rumskim sokolskim društvima su žene bile podjednako zastupljene. Među članovima rumskih sokolskih drištva je bilo je ljudi iz svih društvenih staleža; intelektualci, trovci, doktori, zanatlije…
I rumski Nemci imali svoje „Nemačko sportsko – gimnastičarsko društvo“, osnovano 10. septembra 1905. godine. Predsednik društva je bio Stefan Tašner. Pred Drugi svetski rat podignuta je zgrada ovog društva koja je se nalazi na uglu današnje Partizanske i JNA ulice.
Rumski sokoli su učestvovali na sletovima – centralnoj manifestaciji sokolstva. Njihov cilj je bio da se kroz telesno vežbanje prikaže masovnost sokolskog pokreta i jedinstvo duha. Osim gimnastičkih vežbi, na sletovima su organizovani svečani defilei, bakljade, koncerti i drugo. Tradicionalno su se održavali u Pragu, ali i u drugim evropskim gradovima.
Hrvatski soko je učestvovao na i sveslovenskom sletu u Zagrebu 1906. godine i održavao je godišnje javne časove. Prilikom drugog sokolskog sleta u Ravanici 1906. godine, Rumljani su prikazali sledeći program: zajednička vežba, trka na 100 m, bacanje koplja, diska i kamena i skok s motkom. Na sletovima je rumski soko učestvovao u Beogradu, Zagrebu, Sofiji, a redovno na Vidovdan 28. juna u Ravanici .
Rad Sokolskih društava je prekinut izbijanjem Prvog Sv. rata. Društva nastavljaju svoj rad u novoj zajedničkoj državi. Ideja o stvaranju zajedničkog Sokolskog društva ponikla je pred početak Prvog Sv. rata, da bi se realizovala Nakon Prvog svetskog rata i stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Na sednici od 26. januara 1919. u Zagrebu sastali predstavnici plemenskog sokolstva, doneta je odluka o ujedinjenju u Sokolski Savez Srba Hrvata i Slovenaca, što je zatim svečano proglašeno na Vidovdan iste 1919. godine, na sokolskom saboru u Novom Sadu.
Tokom međuratnog perioda Sokolstvo je doživelo svoje zlatno doba. 1920. godine savez je promenio ime u Jugoslovenski sokolski savez, a kralj Aleksandar Karađorđević je sokolstvo uveo u državne institucije, školu i vojsku, a praktično čitava državna administracija imala je za cilj širenje jugoslovensnstva kroz sokolstvo.
U periodu između dva svetska rata, Rumsko Sokolsko društvo je učestvovalo na sletovima u Skoplju, Beogradu, Ljubljani, Sarajevu, Zagrebu, Pragu, a petoro rumskih sokola je bilo u Parizu, na 56 sletu francuskih gimnastičara.
U početku su društva vežbala u dvorani – sali Državne osnovne škole „Kralj Petar I Veliki Oslobodilac (danas O. Š. Zmaj Jova Jovanović). Između članova oba Sokola vladala je bratska saglasnost i poštovanje. Tokom letnjih meseci su vežbali na prostoru koji je i bio namenjen za sportske aktivnosti, nalazi severno od ulice Ivo Lola Ribar. Posle Drugog Sv. rata na istom mestu se nalazio stadion Fudbalskog kluba Sloven.
Svoju zgradu su najpre dobili Hrvatski Sokoli, 1912. godine. Hrvatski Dom je podignut dobrovoljnim prilozima rumskih Hrvata (Brežana), oni su pored novčane pomoći, gradnju pomagali i dovoženjem materijala. Izgrađen je po projektu arhitekte Viktora Aksmana. Srpski Soko je vežbao u prostorijama Hrvatskog Doma. Sokolsko društvo Ruma beleži svoj uspon od 1928. godine, a pun zamah dobija 1929. godine.
Sokoli su bili nosioci društvenog i sportskog života jer će se iz ovih društava razviti atletika i gimnastika kao zasebne sprtske discipline kao i brojna sportska udruženja u Rumi.
Rad sokolskih društava je izbijanjem Drugog Sv. rata zaustavljen. Iako su zvanično prestali da postoje, Sokoli su nastavili aktivno da se bave sportom u okviru sportskog društva Partizan. U novoj državi nastavili da žive i kroz tada najvažnije društvene aktivnosti; štafete mladosti i sletovi priređivani za državni praznik „Dan Mladosti 25. maj. Naime, malo je poznato da su štafete tekovina Sokola čiji je model i princip preuzet u Socijalističkoj Jugoslaviji. Danas u Rumi kao najlepša uspomena na Sokolsko društvo je zgrada Hrvatskog Doma / Doma JNA.
S.Belotić-Aleksandra Ćirić (foto: zbirka Zavičajnog muzeja Ruma)
Projekat „Kulturni i istorijski vodič kroz Rumu“ sufinanira Opština Ruma
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
