Selo Martinci, poznato po nekolicini likovnih stvaralaca koji su delovali tokom 18. i 19. veka, iznedrilo je u ta davna vremena i Stefana Subotića, po svoj prilici bliskog srodnika Mojseja Subotića (oko 1740 – 1789), poznatog crkvenog slikara i učenika Stanoja Popovića. Pretpostavlja se da je prve slikarske pouke Stefan primio upravo od tog, mnogo poznatijeg Subotića, mada u upisnici Umetničke akademije u Beču piše da mu je i otac Georgije bio slikar?!
Tek, Stefan Subotić se rodio u Martincima, 1770, u porodici koja se, u popisu stanovništva za 1736/7. godinu, uopšte i ne pominje. Poznata sremska i srpska istoričarka umetnosti dr Mirjana Lesek, međutim, smatra da poreklo Subotića u ovom selu vodi od imena tada zabeleženog žitelja Subote Belinca. Jer, već šezdesetih godina 18. veka porodica Subotić se dosta razgranala, pa se u martinačkoj knjizi krštenih pojavljuju imena Mojseja, Georgija, Nikole i Jakova, verovatno Subotinih sinova. Sasvim je moguće, kaže Lesekova, da je Georgije „bio slikar ili pozlatar koji je Mojseju pomagao u sporednim poslovima prilikom slikanja ikonostasa“.
Pošto je izvesno da prve slikarske pouke Stefan prima od rođaka Mojseja Subotića, pretpostavlja se, takođe, da tek posle njegove smrti mladi Martinčanin upisuje studije slikarstva u Beču. Na čuvenoj Umetničkoj akademiji boravio je od 1793. do 1796, i to kao stipendista mitropolita Stefana Stratimirovića. Nije poznato da li se iz Beča novopečeni slikar najpre vratio u Martince, ili se odmah nastanio u Slavonskom Brodu. Jer, prilikom sklapanja ugovora sa crkvenom opštinom u Golubincima, 1817, za slikanje i dopunjavanje starog inonostasa, on je potpisan kao „žitelj brodski“.
Što se slikarske karijere Stefana Subotića tiče, ona je, 1801, započela porudžbinom Atanasija Stojkovića za potrebe Solarićevog izdanja Dositejevog „Mezimca“. Reč je o portretu samog Dositeja Obradovića, koji je odmah dat na graviranje uglednom bečkom bakrorescu Venceslavu Engelmanu. No, Pavle Solarić se ubrzo predomislio i za naslovnu stranu „Mezimca“ upotrebio crtež Arsenija Teodorovića. Postoje pretpostavke, ipak, da je Subotićev portret velikog prosvetitelja, 1818, upotrebljen za korice jedne knjige Dimitrija Tirola. Inače, Stefan Subotić je bio angažovan i na izradi ikonostasa crkve Svete Trojice u Koprivnici (1810).
Za crkvu Sv. Vavedenja Bogorodice u Golubincima Stefan Subotić je dopunjavao ikonostas i slikao pevničke lamperije (1817 – 1820). Kako navodi M. Lesek, godina 1820. je zabeležena u donjem desnom uglu kompozicije „Žrtva Avramova“, u soklu inonostasa. Inače, on je tada „dopunjavao ikonostas u soklu, ikonama na dverima i iznad dveri i kompozicijama praznika“. Već sledeće, 1821. godine, martinački umetnik je naslikao ikonu „Rođenje Hristovo“ za crkvu Svetog Nikole u Neradinu (kasnije prenesena u manastir Grgeteg).
Poslednji zasad poznat (i datovan) Subotićev rad bila je ikona „Car Konstantin i carica Jelena“, koja se danas nalazi u Muzeju Srema u Sremskoj Mitrovici. U podnožju krsta slikar se potpisao „Subotić Stefan 834“. Ikona je prvobitno rađena za potrebe mitrovačke pravoslavne crkve Svetog Dimitrija. Ovu kompoziciju, kako ističe istoričarka umetnosti Vesna Maricki Ostojić, odlikuje „pomalo nesiguran tretman frontalno postavljenih figura, izvesna nedorečenost u melodiji likova i upotreba jakih tonova koji ističu dekorativnost ikone“.
Na osnovu jedne porudžbine i ikone sačuvane u Sremskoj Mitrovici, može se pretpostaviti da je Stefan Subotić radio i za potrebe bogatijih građanskih porodica. U pitanju je ikona „Sveti Teodor“, naslikana za poznatu mitrovačku trgovačku porodicu Krstonošić, verovatno oko 1834. godine. „Prikazan je lik mučenika i svetog ratnika Teodora sa krstom i grančicom u desnoj uzdignutoj ruci, kao simbola slave i stradanja, što je aluzija na Hristovo stradanje… Ikonu karakterišu nesiguran crtež i anatomske nedoslednosti, a pored bledih reminiscencija na slikarstvo klasiciste Arse Teodorovića preovladava barokni duh…“ (Marija Vukajlović)
Istoričarka umetnosti dr Mirjana Lesek, autorka priloga „Martinački slikari u XVIII i prvoj polovini XIX veka“ („Sunčani sat“, 2/1992), pretpostavlja da je Stefan Subotić umro u Slavonskom Brodu, posle 1834. godine. Jer, ta godina je poslednja zabeležena na nekoj od njegovih slika, da bi se potom umetniku izgubio svaki trag. A pošto je na ugovoru iz 1817. zabeležen kao „žitelj brodski“, moglo bi se zaključiti da je jedno vreme (možda i do kraja života) bio stanovnik Slavonskog Broda.
D. Poznanović
