Tradicionalna godišnja nagrada Udruženja književnih prevodilaca Srbije „Miloš N. Đurić“, ustanovljena godinu dana nakon smrti našeg čuvenog heleniste i akademika, od 1968. se dodeljuje za najbolje prevode na srpski jezik dela iz oblasti poezije, proze i humanistike. Priznanje sa imenom popularnog čika Miše, prevodioca Ilijade, Odiseje i drugih klasičnih dela, jedno vreme i profesora Mitrovačke gimnazije, namenjeno je samo najuspešnijima u toj struci. A dogodilo se da su ovu uglednu nagradu, sasvim zasluženo, ponela dva učenika te iste gimnazije u Sremskoj Mitrovici i jedan koji je pohađao našu najstariju gimnaziju, onu u Sremskim Karlovcima.
Za sve troje je, međutim, zajedničko i zaista krajnje neobično da su rođeni u jednoj nevelikoj sredini, u sremskom selu Martincima. U rodnom mestu su stekli i osnovno obrazovanje.
* * *
Profesor dr Ksenija Maricki Gađanski (Martinci, 1. april 1939) istaknuti je srpski helenista, prevodilac i univerzitetski predavač, vodeći stručnjak za klasične jezike, helensku filozofiju, istoriju i kulturu. Zajedno sa svojim suprugom, Ivanom Gađanskim (1937 – 2012), pesnikom i prevodiocem, dosegla je same vrhove u istraživanju moderne grčke književnosti i lingvistike.
Gimnaziju je završila u Sremskim Karlovcima, a Filozofski fakultet – grupa za klasične nauke u Beogradu, da bi 1964. magistrirala i 1972. doktorirala. Usavršavala se na visokoškolskim ustanovama u Atini i NJujorku, počasni je član grčkog naučnog i književnog društva „Parnasos“, nosilac ordena Zlatnog krsta Reda plemenitih dela Republike Grčke (2015), više domaćih i inostranih nagrada… Glavni je urednik Zbornika za klasične studije Matice srpske i publikacije Antičkog društva „Antika i savremeni svet“.
Iza ove rođene Martinčanke nalazi se opus od petnaestak knjiga i više od 250 naučnih i stručnih radova o grčkoj kulturi, filozofiji i istoriji. Kroz desetine knjiga zajedničkih prevoda, sa suprugom Ivanom, našim čitaocima je na najbolji način približila modernu književnost Grčke. Kako je to neko slikovito primetio, njihovom zaslugom „savremena grčka poezija progovorila je srpski“.
Nagradu „Miloš N. Đurić“ Ksenija Maricki Gađanski je dobila 1979. godine, za izvrstan prevod Antologije savremene grčke poezije.
* * *
Za prevod kapitalnog dela Feliksa Kanica Srbija, zemlja i stanovništvo – od rimskog doba do kraja XIX veka, Gligorije Ernjaković (Martinci, 1914 – Beograd, 2009) je nagradu „Miloš N. Đurić“ dobio 1985. godine. Radeći godinama u prosvetnim institucijama, istovremeno se bavio i prevođenjem dela iz oblasti društvenih nauka i književnosti. Prevodio je sa nemačkog, engleskog, danskog i slovenačkog jezika, pored ostalih Kanta, Fojerbaha, Ničea, Getea, Kjerkegora, Encensbergera, Šafa, Nojmana…
Po završenoj osnovnoj školi u rodnom selu, sin zemljoradnika Mladena i Katarine Ernjaković je svih osam razreda gimnazije pohađao u Sremskoj Mitrovici. Bio je aktivan u raznim đačkim organizacijama, a kao vrstan fudbaler igrao za martinački FK „Zanatlija“, potom i za „Podrinje“ iz Mačvanske Mitrovice.
Na Filozofskom fakultetu u Beogradu – filozofska grupa nauka diplomirao je 1938. godine. Bio je veoma zapažen u naprednom studentskom pokretu, pa zbog toga, čak, kažnjen jednogodišnjom zabranom studiranja. U rodnim Martincima je takođe bio politički angažovan, zajedno sa Savom i Jovankom Gabošac, Lazarom Kurčulićem i drugima, a u selu je skrivao i studentskog partijskog rukovodioca Cvijetina Mijatovića. Neposredno pred rat, 1940, zbog komunističke delatnosti je osuđen na dve godine robije, potom bio u logoru i na prinudnom radu u Nemačkoj.
Posle rata Gligorije Ernjaković je radio kao profesor u Zemunskoj gimnaziji, kasnije u republičkim i saveznim organima prosvete, da bi iz Instituta za međunarodni radnički pokret, 1976, otišao u penziju. U toku službovanja se naročito zalagao za uvođenje psihološke, kao i službe profesionalne orijentacije u škole. Ovaj sjajni prevodilac je učestvovao na više međunarodnih skupova u organizaciji Uneska. Udruženje književnih prevodilaca Srbije mu je, 1989, dodelilo nagradu za životno delo.
* * *
U novembru 2015. godine preminula je Mirjana Vukmirović (Martinci, 1936 – Beograd, 2015), sjajna srpska pesnikinja, esejista, književni kritičar, antologičar i prevodilac s francuskog i ruskog jezika. Već i da nije ništa drugo uradila, ostala bi zapamćena po vrhunskom prevodu Malog princa Antoana de Sent-Egziperija, najboljem na naš jezik, a sigurno i jednom od najznačajnijih u svetu kada je u pitanju ovo kultno delo za decu i odrasle.
Osnovnu školu i nižu gimnaziju Mirjana je završila u svom selu, a višu gimnaziju u Beogradu i Sremskoj Mitrovici (maturirala 1964). Na Filološkom fakultetu u Beogradu – grupa za opštu književnost, diplomirala je 1959. godine sa srednjom ocenom 9,4. Tema postdiplomskih studija – Problem slobode u književnom delu Žan-Pola Sartra. Kao stipendista francuske vlade godinu dana je provela u toj zemlji, da bi potom honorarno radila u Institutu za teoriju i istoriju književnosti, na Kolarčevom narodnom univerzitetu i na drugim mestima, u Beogradu, kao lektor, korektor i organizator seminara za profesore književnosti i stranih jezika. Potom se potpuno posvetila umetničkom radu.
Mirjana Vukmirović je objavila zbirke pesama: Oblakoder (1961), Južni zid (1966), U ovom svetu kakvom-takvom (1979), Soneti za gubitnika i druge pesme (2005) i Kuća zidana od krova (2008). Sa stihovima je zastupljena u više poetskih izbora, a 2011. je izašlo njeno kapitalno delo Antologija francuske poezije XX veka.
Lista prevođenih pisaca je zaista duga: Ž. Pijaže, O. de Balzak, R. Gijo, Ž. Kesel, R. Eskarpi, M. Jursenar, S. de Bovoar, A. Boske, S. Vej, Ž. P. Sartr, M. Panjol, P. Kornej, G. Apoliner… NJen prevod kultne knjige Mali princ doživeo je i brojna piratska izdanja. Imala je čast da prevede oko 800 stihova čuvene ruske pesnikinje Marine Cvetajeve.
Za prevod knjige poezije Bleza Sandrara Iz celog sveta u srce sveta Mirjana Vukmirović je 1990. godine dobila nagradu „Miloš N. Đurić“. Dve godine kasnije, za prevod knjige istog francuskog pisca – Male crnačke priče za decu belaca, osvojila je i nagradu „Sergije Slastikov“. Nagradu za životno delo je primila 2003. godine.
D. Poznanović
