Knjiga “Ljudevit Veslaj: Jedna lična i porodična drama”, u izdanju Arhiva Vojvodine, nastala je na osnovu istraživačkog feljtona koji je autor još 2010. godine objavio u Sremskim novinama, a bavi se životom i zaslugama Mitrovčanina koji se, kao osnivač i vođa Vodne zadruge između dva svetska rata, između ostalog, borio sa opakom ćudi reke Save i zalagao se za izgradnju ozbiljne obaloutvrde u čitavom Sremu
Ovih dana, iz štampe je izašla nova knjiga nekadašnjeg novinara Sremskih novina i pasioniranog istraživača istorije Srema i života njegovih znamenitih žitelja, Dušana Poznanovića.
Ovaj put, Poznanovićev rad bio je usmeren na istraživanje prilika koje su dovele do, kako kaže, nepravedne osude uglednog Mitrovčanina, hidrotehničkog inženjera Ljudevita Veslaja, što je posledično uticalo na celokupnu društvenu stigmatizaciju njegove porodice.
Knjiga “Ljudevit Veslaj: Jedna lična i porodična drama”, u izdanju Arhiva Vojvodine, nastala je na osnovu istraživačkog feljtona koji je autor još 2010. godine objavio u Sremskim novinama, a bavi se životom i zaslugama Mitrovčanina koji se, kao osnivač i vođa Vodne zadruge između dva svetska rata, između ostalog, borio sa opakom ćudi reke Save i zalagao se za izgradnju ozbiljne obaloutvrde u čitavom Sremu. Takođe, Ljudevit Lujo Veslaj bio je većinski akcionar Sremske elektrane d.d. u međuratnom periodu, vlasnik jednog rudnika uglja kod požarevca, kao i veliki zemljoposednik. Smatran je jednim od najbogatijih ljudi u Sremskoj Mitrovici.
Osim toga, u knjizi Dušana Poznanovića ima reči i o filantropskom delanju centralne njene ličnosti, te se navodi da je Veslaj u više navrata bio donator Mitrovačkoj gimnaziji, kao i da je bio aktivan po pitanju humanitarnog rada.
Međutim, po završetku Drugog svetskog rata, on je uhapšen i osuđen na kaznu smrti streljanjem, konfiskaciju celokupne imovine, kao i trajni gubitak građanske časti, da bi mu ubrzo smrtna kazna bila preinačena na 15 godina zatvora sa prinudnim radom. Veslaj se tokom izdržavanja zatvorske kazne u mitrovačkoj Kaznioni teško razboleo, te ubrzo preminuo 27. januara 1947. godine.
Zahtev za njegovu rehabilitaciju, pre 14 godina, podneo je unuk Ljudevita Veslaja, Darko Tanasković, a konačna presuda doneta je 30. decembra 2010. godine, čime je, kako se navodi, i zvanično skinuta nepravedno nanesena ljaga sa ove mitrovačke porodice.
S tim u vezi, Poznanovićeva knjiga predstavlja značajnu građu koja može da posluži u razumevanju događaja između dva svetska rata, kao i po završetku Drugog svetskog rata na ovim prostorima, i omogući čitaocu delimičan uvid u međuljudske odnose u Sremskoj Mitrovici u ovom kriznom periodu.
U autorovom feljtonu, sada i u knjizi, nalazi se i zavidan broj autentičnih dokumenata, kao i svedočenja ljudi koji su bili povezani sa Veslajem u kritičnim trenucima. Kada je reč o njegovom radu u oblasti hidrotehnike, od posebnog značaja su bili podaci mitrovačkog etnologa i istraživača Milenka Bobića, a Poznanović je, osim toga, istražio i dobar deo arhivske građe vezane za ovaj period, kao i lokalnu štampu.
Čitalac, takođe, ima priliku da pročita i detalje iz originalne presude Vojnog suda 1945. godine, kao i delove svedočenja protiv “okrivljenog”. Osim toga, autor je prikazao i uvid u Veslajev zatvorski život, kao i pismo koje je iz zatvora poslao svojoj najmlađoj kćerki Vlasti. Inače, i njeno svedočenje o svom ocu, njegovom hapšenju, kao i prilikama koje su zadesile porodicu Veslaj nakon nemilih događaja, ovekovečeno je na stranicama Poznanovićeve knjige.
Brojne ilustracije, odnosno, originalne fotografije, takođe čitaocu pružaju uvid, ne samo u delić života porodice Veslaj, nego i u segment gradskog života u Sremskoj Mitrovici, a, na samom kraju, prikazano je i obrazloženo konačno rešenje o rehabilitaciji Ljudevita Luje Veslaja.
– Potomci sremskomitrovačkog ihž. Ljudevita Veslaja (1884-1947), navodi autor, konačno su dobili moralnu satisfakciju. Ugledni hidrološki inženjer, direktor Vodne zadruge, bogati industrijalac i veleposednik, gradski dobrotvor, njihov Lujo, kako su ga u porodici zvali, nije bio “ratni zločinac i narodni neprijatelj”. Posle održane javne rasprave, tročlano veće Višeg suda u Sremskoj Mitrovici, kojim je predsedavala sudija Snežana Gluščević Simovljević, utvrdilo je da su presuda Vojnog suda Vojne oblasti Vojvodine u Sremskoj Mitrovici, kasnija odluka Višeg vojnog suda Jugoslovenske armije i pravne posledice tih akata iz 1945. godine – “ništavne od trenutka donošenja” – piše Dušan Poznanović.
N. Milošević
