Narodni heroj Jugoslavije i nosilac Partizanske spomenice 1941, Živan Milovanović Ćata je jedan od najpoznatijih meštana poniklih u Sremskoj Rači. Kao napredni omladinac, od početka je učestvovao u pripremama za oružani ustanak i pomagao NOP, da bi se ubrzo priključio partizanima i kraj rata dočekao kao komandant bataljona. Kasnije, dobiće čin potpukovnika JNA, biti ugledan društveno-politički radnik i aktivno doprinositi izgradnji zemlje.
Živan Milovanović je rođen 25. maja 1919. godine u siromašnoj i mnogočlanoj zemljoradničkoj porodici. Imao je nepunih trinaest godina kada mu je umro otac, pa je njegova majka, sa četvoro dece, teško živela obrađujući tri jutra zemlje. Po završetku osnovne škole Živan će raditi u opštini, kao pisar (ćata), pa otuda i njegov kasniji, partizanski nadimak. Kao hranilac porodice nije služio vojsku, a da bi stekao bolji materijalni položaj pripremao se da položi blagajnički ispit. Međutim, planove će pomrsiti fašistička okupacija zemlje.
Odmah će se priključiti pripremama za oružani otpor neprijatelju, najpre u selu, kao pripadnik prve skojevske grupe. Već te, 1941, učestvuje i u slanju sanitetskog i drugog materijala za partizane u Semberiji. Istovremeno, sa starijim drugovima radi na osnivanju i omasovljenju narodnooslobodilačkog pokreta u Sremskoj Rači.
Pošto je prvi u selu odbio poziv NDH da se priključi domobranima i krene na rad u Nemačku, Ćata je u rano proleće 1942. godine najpre otišao u Semberiju. Potom se pridružuje partizanima u bosutskim šumama i učestvuje u oružanim akcijama Bosutske čete. Ističe se u borbama na čuvenom Filipovom putu, kada je bataljon nemačke 718. pešadijske divizije potučen u četvoročasovnoj borbi prsa u prsa. Ostaće to zabeleženo kao prva uspešna borba partizana u Sremu protiv veće neprijateljske jedinice. Tog 14. oktobra 1942, zarobljen je veći broj Nemaca i zaplenjeno dosta oružja.
Tokom maja 1943. godine, Ćata je sa dvojicom drugova izveo veliki podvig na pruzi Šid – Rača, kada su presreli i primorali na predaju grupu od 50 domobrana. Iste i naredne godine sledili su napadi na neprijateljske garnizone u Vrbanji, Soljanima i Strošincima, zatim na prugu Vinkovci – Vrbanja i na kanalu između Ilinaca i Vašice. Ćata se posebno istakao, u dva navrata, prilikom prebacivanja Prve vojvođanske brigade iz Srema u istočnu Bosnu. Junaštvo će pokazati i kao komandant bataljona Sedme vojvođanske brigade, u teškim borbama u Slavoniji.
U članstvo Komunističke partije Jugoslavije Ćata je primljen marta 1943. godine. NJegov ratni razvojni put se kretao od komandira čete, komandanta bataljona u Drugom sremskom (bosutskom) odredu, do komandanta bataljona u Sedmoj i Devetoj vojvođanskoj brigadi.
Posle oslobođenja, Živan Milovanović Ćata je nastavio da se školuje. Najpre je u Jugoslovenskoj narodnoj armiji, 1948, položio malu maturu, potom završio Pešadijsku oficirsku školu u Sarajevu i konačno Višu vojnu akademiju JNA.
Ovaj znameniti Sremac iz Sremske Rače, iako relativno kratkog životnog veka, imao je bogatu vojnu i društveno-političku karijeru. Bio je načelnik personalnog odseka 27. divizije, član brigadnog i divizijskog komiteta i Komiteta Komande područja, član Pokrajinskog odbora SUBNOR-a i Pokrajinske konferencije SSRN Vojvodine, pokrajinski sekretar za narodnu odbranu, sekretar i član Saveta narodne odbrane SAP Vojvodine, predsednik Odbora za društvenu bezbednost i narodnu odbranu Pokrajinskog veća Skupštine SAP Vojvodine.
Za narodnog heroja je proglašen 2. oktobra 1953. godine. Nosilac je Partizanske spomenice 1941, Ordena zasluga za narod sa srebrnim zracima, Ordena bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem, Ordena za hrabrost i drugih odlikovanja i priznanja.
Živan Milovanović Ćata je umro 15. maja 1969. godine u Novom Sadu, u činu potpukovnika. U čast proglašenja za narodnog heroja, u rodnoj Sremskoj Rači je napravljena česma sa njegovom spomenicom.
Pripremio:
D. Poznanović
