Prva crkva u mestu podignuta 1802, zvono na novoj kapeli se oglasilo 1989, a izgradnja najnovijeg, današnjeg hrama završena 2012. godine
Sve do početka 18. veka, na mestu današnjeg sela Bosuta nije postojalo organizovano naselje, mada se na tom mestu i ranije sporadično živelo. Na ušće istoimene reke u Savu prvi doseljenici su stigli oko 1706. godine, a bili su to nevoljnici iz Mačve izbegli od turskog zuluma. Istoričar Dušan J. Popović piše da je tadašnji šanac Ušće (Bosut) imao, najpre, 14 domova (1733.), potom 20, 15, 18 i 37, da bi 1808 – 1810. brojao četrdesetak kuća sa 410 duša.
Neposredno po osnivanju naselja, navodi Mikica Ilić u kapitalnoj monografiji “Selo Bosut u Sremu” (2012), ovo mesto nije bilo samostalna parohija, već filijala susedne Rače. Kako u jednom zapisu beleži paroh grčanski Bogoljub Poznanović, Bosut nije imao svoj hram, pa su crkvene obrede u selu obavljali sveštenici iz okolnih mesta. Tako će biti sve do 1802. godine, kada u selu Bosutu meštani podižu crkvu Rođenja svetog Jovana Preteče i to ponajviše zalaganjem bosutskog (kasnije kuzminskog) paroha Grigorija Vrhovca (1787 – 1821).
Hram je ozidan u današnjem školskom dvorištu, između školske zgrade i prve kuće u glavnoj ulici, uz samu obalu reke Save. Na olovnoj pločici koja se čuva u Muzeju Srema, zabeležen je i datum početka izgradnje – 5. oktobar 1802. godine. I sedam decenija kasnije, prema jednom dokumentu, bosutska crkva će biti “u dobrom stanju”. Opravkama crkve se pristupilo tek 1890, a zidarski, tesarski i stolarski radovi tada su koštali blizu 300 forinti. Početkom 20. veka je odlučeno da se “Rača odeli od Bosuta” i oba mesta proglase za samostalne parohije.
Nekako u isto vreme dolazi i do generalnog renoviranja crkve u Bosutu. Novi parohijski dom u selu je podignut 1907. godine. Nažalost, na početku Prvog svetskog rata (1914) bosutski hram, škola i učiteljski stan su teško stradali u artiljerijskom sukobu srpske i austrijske vojske. Znatno su oštećeni zvonik, krov i unutrašnjost hrama. Popravkama se pristupilo tek 1922. godine: promenjen je oblik kupole na tornju, hram je pretrpeo znatne unutrašnje izmene (mada ne i spoljašnje), dok je zvonik ostao bez časovnika.
Na samom početku Drugog svetskog rata vlasti su, bezuspešno, vršile pritisak na uglednije Bosućane da pređu u rimokatoličku veru. Tokom rata u selu nije bilo sveštenika, pošto su ih ustaše stalno proganjale i hapsile. Konačno, 26. decembra 1943. godine, kako piše meštanka Ilinka Čekerinac, rumski folksdojčeri obučeni u nemačke uniforme su minirali i digli u vazduh bosutsku crkvu Rođenja svetog Jovana Preteče. U toku rata je uništena matična arhiva, zajedno sa ostalim parohijskim, crkveno-opštinskim i bogoslužbenim knjigama.
U posleratnom periodu, težak položaj Crkvene opštine u Bosutu potrajao je decenijama. Dobar deo meštana i dalje je obeležavao svoju krsnu slavu, poštovao pravoslavne običaje i držao se starih verskih navika. Posle dugih priprema, piše Mikica Ilić, tek septembra 1985. godine “izlivaju se temelji nove kapele Rođenja svetog Jovana Preteče”. Sa svojim sveštenikom Savom Božićem, meštani podižu drugi seoski hram, naručuju novo zvono, da bi se ono – po izgradnji zvonika, 1989. godine – posle skoro pola veka, opet oglasilo. Unutrašnjost hrama će oslikati majstor Pantelija Milosavljević Paja iz Tršića. Iako i dalje postoji, ova kapela je danas u veoma lošem stanju.
Konačno, Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Sremske Mitrovice, 2008, izrađuje projekat novog hrama Rođenja svetog Jovana Preteče u Bosutu, koji predstavlja repliku stare seoske crkve porušene 1943. godine. Objekat je projektovao arh. Ivan Filipović, a uz blagoslov vladike sremskog g. Vasilija pristupilo se prikupljanju potrebnih sredstava (oko 80.000 evra). Radovi su trajali od februara 2009. sve do proleća 2012. godine.
Nova, treća po redu pravoslavna crkva u Bosutu je jednobrodna građevina sa prizidanim zvonikom na zapadnom delu. Hram je, u osnovi temelja, dugačak 16,82 m, a širok 6,48 m, dok visina zvonika sa kapom i krstom premašuje dvadeset metara. Drvorezbarske radove na ikonostasu izradila je Zanatska radnja “Heruvim” iz Sremske Mitrovice, a ikone oslikao Aleksandar Čereković iz Mačvanske Mitrovice.
D. Poznanović
