Za Nikodima (Nemanju) Brkića, rodom iz Martinaca, kažu da je bio jedan od najobrazovanijih i najvrednijih likovnih stvaralaca, teoretičara i pedagoga svog vremena. Ponikao u siromašnoj i čestitoj porodici Brkić, od oca Živana, krojača, i majke Angeline, rođene Mareček, mali Nemanja je u ovom sremskom selu proživeo srećno detinjstvo, uz brata Miloša i sestre Vidu i Veru. Kasnije, kada se zamonaši i stekne zavidno likovno obrazovanje, biće svrstan među veoma značajne srpske slikare, profesore, konzervatore, autore stručnih članaka, rasprava i knjiga.
Rodio se, dakle, u Martincima, 3. decembra 1912, a osnovno i srednje školovanje otpočeo i završio u Rumi. U tamošnjoj Državnoj realnoj gimnaziji je maturirao juna 1932, potom upisao Bogoslovski fakultet u Beogradu, da bi diplomu teologa stekao u roku, 1936. godine. Kako je već tada pokazivao smisao i talenat za slikarstvo, Nikodim (monaško ime) je dobio stipendiju i upisao se u Umetničku školu – odeljenje za nastavnike crtanja i pisanja. Prema sačuvanoj diplomi Kraljevske umetničke škole u Beogradu, članovi komisije su mu bili ugledni stvaraoci i pedagozi Ljuba Ivanović, Ivan Radović, M. Jevtić i M. Vukelić.
Talentovan i uporan, materijalno potpomognut od strane Srpske pravoslavne crkve, Nikodim Brkić se ubrzo našao u umetničkom Minhenu, kao hospitant na Tehnološkom fakultetu. Vredan i radoznao, koristio je slobodno vreme za praktičan rad u umetničkim ateljeima, kao i posete čuvenoj Pinakoteci. Nažalost, početak rata primoraće ga da pre vremena okonča likovno usavršavanje i vrati se u domovinu.
Pošto je u manastiru Vrdniku (sremskoj Ravanici) primio monaški čin, otac Nikodim će celim svojim bićem biti posvećen Crkvi i svom narodu. Obaveze ga, najpre, odvode u Prizrensku bogosloviju, gde kao suplent predaje mladim bogoslovima. Pred rad odlazi u Šabac, radi kao sekretar episkopa u Eparhijskom dvoru i tu dočekuje oslobođenje. Sa službom, potom, prelazi u Beograd, gde pune tri godine (1944 – 1947), kao sveštenik, radi u crkvi Ružici na Kalemegdanu.
Konačno, godina 1947. doneće Nikodimu Brkiću veliki preokret i životnu radost. Monah i slikar, dobar poznavalac tehnologije likovnih umetnosti, biva primljen za docenta na Likovnoj akademiji u Beogradu – predmet Slikarska tehnologija. Posle pet godina unapređen je u zvanje vanrednog profesora, a u tom zvanju, 17. novembra 1969, smrt prerano prekida njegovu uspešnu stvaralačku i pedagošku karijeru. Iza oca Nikodima ostala je kapitalna knjiga – „Tehnologija slikarstva, vajarstva i ikonografije“ – praktikum, koji i danas predstavlja dragoceno štivo za slikare, konzervatore i istraživače crkvene umetnosti.
O monahu i slikaru Nikodimu (Nemanji) Brkiću, za i posle njegovog života, uglavnom su pisali teolozi, prof. Dušan Glumac, Dušan Kolundžić i drugi. Do sada najkompletnije delo o njegovom stvaralaštvu je ponudio istoričar umetnosti i književnik mr Uglješa Rajčević (rođen 1931, u Beogradu). Monografiju pod nazivom „Protosinđel Nikodim Brkić (1912 – 1969), akademski slikar“, objavila je, 1995, Kulturno-prosvetna zajednica Sremske Mitrovice – Projekat „Ja volim Mitrovicu“ (urednik Dušan Poznanović, rešenje korica Dragan Martinović).
Za tri decenije aktivne službe (1939 – 1969), piše U. Rajčević, „Nikodim se dokazivao i potvrđivao kao monah i sveštenik, pedagog, slikar, konzervator i pisac stručnih članaka, rasprava i knjiga o tehnologiji slikarstva i ikonopisu… Napisao je više stručnih radova iz tehnologije, a po njegovom udžbeniku Tehnologija slikarstva, vajarstva i ikonografije, predavan je ovaj važan predmet na Akademiji dugi niz godina. Bavio se restauracijom i konzervacijom, ostavivši i veći broj stručno-naučnih radova iz ove oblasti.“
Prema istraživanju autora monografije o N. Brkiću, njegovi ikonostasi i živopisne celine nalaze se u mnogim crkvama u zemlji i inostranstvu (oko 40). Trebalo bi izdvojiti živopise u Petrovcu na Mlavi, Inđiji i Lajkovcu, zatim ikonostase u Banjaluci, Banjanima, Lajkovcu, u manastiru Sv. Trojice kod Pljevalja, u Bogosloviji Svetog Save u Beogradu, kao i one izvan zemlje, u Lakavani (država NJujork), Londonu, Sent Luisu i Los Anđelesu. Takođe, značajni su i portreti koje je radio otac Nikodim (Sv. Nikola, Sv. Petka, Sv. Sava, Episkop Longin, Arhimandrit Stevan Ilkić, Stevan Veselinović, Patrijarh Vikentije Prodanov, Stevan Đurđević, Svetozar Dušanić, Dušan Glumac, Dr Filaret Granić, Olivera Milin, Vera Brkić – Blagojević).
Valja se stalno prisećati bogatog života i predanog rada protosinđela Nikodima (Nemanje) Brkića, rođenog Martinčanina, čija 50-godišnjica smrti se uskoro navršava.
D. Poznanović
