Iskopavanja na lokalitetu Adžine Njive Brajkovo 2 u ataru sela Klenak se obavljaju u sklopu zaštitnih arheoloških radova na trasi budućeg autoputa Loznica – Ruma. U saradnji Koridora Srbije, AZVIRT Srbija, Arheološkog Instituta u Beogradu, Zavoda za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica i Muzeja i opštine Ruma, iskopavanja su do sada pružila fascinantne i u pojedinim slučajevima jedinstvene nalaze. Sa istraženih neverovatnih 56000 kvadratnih metara, ovaj projekat predstavlja jedna od najvećih iskopavanja u istoriji srpske arheologije. Na samom lokalitetu su potvrđeni nalazi iz bezmalo svih epoha ljudskog života na našem prostoru. Istražene su celine iz mlađeg kamenog doba, bakarnog i gvozdenog doba, keltske i rimske civilizacije, slovenskih plemena, srednjevekovnih država, sve do današnjih dana.
Među najzanimljivije nalaze spadaju modeli košnica koji pripadaju starčevačkoj kulturi, koja je cvetala između 6300. i 5350. godine pre naše ere. Ovo ukazuje na to da je Srem bio jedna od kolevki pčelarstva još pre 8000 godina. Pronađeni su ostaci brojnih kuća iz perioda vinčanske kulture, sa ostacima peći i ostacima pokretnih rešetki za pečenje. Oko kuća je detektovan ogroman odbrambeni rov koji je čuvao naselje. U kućama su pronađeni sjajni primerci umetničkih dela u vidu figurina bojenih mineralnim pigmentima, i lampama u obliku ljudskog tela. Ono što ovaj lokalitet čini izuzetno značajnim su upravo i fizički ostaci ljudi – 5 neolitskih sahrana vinčanske kulture koji su otkriveni na lokalitetu. Adžine Njive postaju treći lokalitet sa najvećom misterijom srpske arheologije – VINČANSKIM NEKROPOLAMA. O bogatstvu ove regije svedoči i to da se drugi lokalitet sa ljudskim ostacima vinčanske populacije nalazi na istoj toj gredi, udaljen svega 5 kilometara – lokalitet od izuzetnog značaja Gomolava Hrtkovci.
Ta neolitska varošica sa uređenim ulicama, čiji je samo deo otkriven ovim iskopavanjima, prestaje da postoji 2000 godina pre izgradnje piramida u Gizi!
Na lokalitetu su istražene i sve kulture koje su se smenjivale hiljadama godina kontinuiranog života na plodnoj savskoj terasi. Kao kurioziteti se izdvajaju nalazi odsečenih ljudskih glava iz bakarnog doba, koje su ritualno baš tu pohranjene; zatim nalazi keltske kulture i jedinstvene peći za keramiku. Iz rimskog perioda se izdvaja ceo potvrđeni ekonomski kompleks za preradu i utovar žita, koji je nažalost uhvaćen samo u temeljnim zonama, gde su zub vremena i aktivnost svih ljudi koji su nastavili da žive i privređuju na tom prostoru izbrisala bilo kakve nadzemne ostatke kompleksa. Još jedan značajan fenomen koji je potvrđen na lokalitetu su čak tri olovne ikone podunavskog konjanika nađene u primarnim kontekstima, što ova tri primerka čini jedinstvenim (svi ostali primerci su slučajni nalazi). Brojni nalazi antičkog novca, oruđa i oružja svedoče o značaju ovog lokaliteta.
Dugogodišnja saradnja i partnerski odnos Koridora Srbije i Arheološkog Instituta je omogućio da ovaj lokalitet od izuzetnog značaja dobije i zaslužujući nivo naučne pažnje. Pod vođstvom Arheološkog Instituta i rukovodilaca dr Dragana Milanovića i dr Miroslava Kočića, Adžine Njive su lokalitet gde se primeljuju najsavremenije metode arheološkog istraživanja: od neinvazivnih metoda snimanja koje je Arheološki Institut godinama razvijao na lokalitetu Viminacijum, preko najmodernijih tehnologija upotrebe 3D skeniranja dronovima, fotogrametrijskom dokumentacijom, i digitalnom bazom podataka, čime sve iskopano ostaje sačuvano i dostupno za buduća istraživanja.
Adžine Njive Brajkovo 2 time postaje lokalitet koji će neprocenjivo obogatiti kulturno-turističku ponudu Srema.
Saradnja Koridora Srbije i Arheološkog Instituta postavlja primer dobre prakse. Pored svih benefita i napretka koji novi autoput pruža regionima Srema i Zapadne Srbije, Republika Srbija dobija i arheološki lokalitet koji će postati jedna od okosnica razvoja kulturnog turizma i arheološkog nasleđa koji će privlačiti turiste širom sveta.
Saopštenje Arheološkog instituta SANU
Dr Miroslav Kocić
