Svaka prethodna kolonizacija je utrla put nekoj narednoj. Rezultat svih tih doseljavanja i ostajanja na ovom prostoru, očuvan je i vidljiv u arhitekturi, kulturnom nasleđu, načinu i modelu života
Piše: M. Ninković
Srem je kao stecište dve velike evropske reke, Dunava i Save, oduvek bio prostor povoljan za naseljavanje. Postoje brojni dokazi da su još od antičkih vremena kroz Srem, prolazili, neko vreme ostajali ili se trajno naseljavali mnogi narodi, slovenski, germanski, mongolski i drugi. Tokom srednjeg veka, Srem je bio jedno od najnaseljenijih područja u ovom delu regiona, a prema nekim podacima čak i naseljeniji nego danas. Istoričar Zavičajnog muzeja u Rumi Đorđe Bošković, kaže da se ova slika promenila početkom ratova između hrišćanskih sila i Turaka, pogotovo velikog Bečkog rata krajem 18. veka, kada je Srem potpuno opusteo.
Pravo na mesto gradonačelnika
– Nakon oslobođenja od Turaka, jedna od prvih namera austrijskih vlasti bila je da to plodno, ali zapostavljeno i zapustelo područje, važno i zbog blizine granice sa Turskom, naseli. U tom pravcu, počev od vladavine Marije Terezije, pa i kasnijih vladara, počela je planska kolonizacija raznih naroda koji su stizali sa svojim mentalitetom, običajima i karakterom. Sve to trebalo je da doprinese razvoju ovog područja. Tako je nastala i Ruma i baron Marko Pejačević je imao u planu da tokom osnivanja Rume, ovde naseli razne narode. To je činio iz više razloga, smatrajući da svaki od njih svojim mentalitetom i osobinama, može dati svoj udeo i doprinos, starosedeoci Srbi u trgovini, Nemci svojom marljivošću i pedantnošću, Hrvati u poljoprivredi, kao i Mađari i drugi narodi. Ruma je tako od samog početka nastala kao jedna multinacionalna i multukulturalna sredina. To je čak bilo i „ozakonjeno“ u čuvenoj „Slobodnici“ koju je Marko Pejačević sklopio sa Opštinom Ruma, u kojoj je takstativno navedeno da pripadnici svih nacija imaju pravo da budu birani za mesto gradonačelnika. Svake godine se birao gradonačelnik koji je pripadao jednom od naroda. Prvi je bio Nemac, Urlih Rup, a sledeće godine je to bio Pantelija Orlović itd. ..
Trag Cincara
Kolonizacija je tokom 18. veka dalje uzimala maha. Naseljavaju se prve hrvatske porodice, zatim mađarske, a značajna kolonizacija dogodila se 70-ih godina 18. veka, kada je u Srem stigao znatan deo stanovništva iz Dalmacije. Najaviše se insistiralo na kolonizaciji Nemaca, mada ona često iz više razloga nije bila uspešna. Među onima koji su ostavili snažan pečat u prošlosti Rume, bili su i Cincari.
– Oni su dolazili sa juga Balkanskog poluostrva, govori Bošković. Baveći se trgovinom, brzo su stekli značajne kapitale i značajne funkcije u gradskoj upravi. Mnoge od kuća koje i danas vidimo u centralnom jezgru Rume, su kuće koje su Cincari sagradili. Čak se i pravoslavna crkva u centru grada, hram Silaska Svetog Duha na apostole, dugo vremena zvala Grčka crkva, jer je podignuta na inicijativu cincarskih porodica. Kako su ove porodice živele u centru Rume i druge dve crkve su im bile daleko, zatražili su dozvolu gradskih vlasti da podignu crkvu, što im je i odobreno. To su porodice Georgijević, Panajotović i druge, govori Bošković.
Bez isključivosti
Tokom 19. veka Ruma je postala značajno, privilegovano trgovačko mesto u kojem se održavao veliki vašar i gde su se mogli steći dobri prihodi, pa su u grad pojedinačno dolazili i Italijani, Nemci, Česi i drugi. Neki od njih su boravili određeno vreme trgujući pa put nastavljali dalje, a drugi su se u Rumu naseljavali i ostavljali svoj pečat. Multikulturalnost je posebno došla do izražaja u periodu buđenja nacionalne svesti kod pojedinih naroda u drugoj polovini 19. veka. U nameri da afirmišu svoju nacionalnost, Srbi, Hrvati, Nemci, osnivaju svoja kulturno-umetnička društva, pevačka, čitalačka, tamburaška.
– Postojala su nacionalna društva, ali nije bio redak slučaj da su prilikom svojih slava, priredbi, redovno pozivali članove drugih društava. Isključivost nije postojala u toj meri. Srbi i Nemci su u tom periodu imali izuzetno dobru saradnju. Živeo se jedan zajednički život kako kroz zabavu, a još više kroz trgovinu. Rumski vašar je okupljao pripadnike svih nacionalnosti, jer je promet robe i novca bio najvažniji, kao što je to konačno i danas. Čak i u vreme ratova, kao što je to bio Drugi svetski rat, bilo je primera gde su Nemci spašavali, štitili, obaveštavali svoje srpske prijatelje, komšije, kao što su i posle rata Srbi pokušavali da zaštite stotinak nemačkih porodica koje su ostale u Rumi. Zanimljivo je i da su posle Prvog svetskog rata, prvu stvar koju su rumski Nemci uradili, bio odlazak kod prestolonaslednika Aleksandra I Karđorđevića, kako bi izjavili svoju lojalnost novoj državi, navodi Bošković.
Dobrovoljačke porodice
Tih godina je i deo Rume poznat pod nazivom „Tivol“, naseljen dobrovoljačkim porodicama koje su najviše stigle iz Dalmacije, ali i iz Crne Gore. Veliki talas kolonizacije usledio je nakon završetka Drugog svetskog rata, kada je na prostor Srema stigla znatna populacija iz zapadne Bosne, Like, Banije, Korduna. Proces asimilacije je trajao dugo, čak nije ni završen. Ali dogodio se i obrnuti proces tokom koga su, zbog brojčane prednosti pridošlog stanovništva, ovdašnji meštani poprimili neke osobine svojih novih komšija. Muzejski savetnik Zavičajnog muzeja Ruma, Dragomir Janković, napominje da se talas naseljavanja u Srem, dogodio i tokom Drugog svetskog rata, kada je poglavnik zloglasne NDH, Ante Pavelić, naselio ovde živalj iz Hercegovine, čiji mnogi potomci i danas žive u Rumi.
– Oni koji su nakon oslobođenja zemlje od nacizma,1945-1946. godine, došli na ovaj prostor, mnogo brže su se asimilovali i prihvatili kulturni i svaki drugi obrazac koji je u Sremu postojao. Čini mi se da je potpuno drugačija situacija sa ljudima koji su morali da napuste svoje domove nakon hrvatske vojne operacije „Bljesak“ i „Oluja“. Ti ljudi su nekako više bili upućeni na one porodice koje potiču iz njihovih krajeva, a koje odavno već žive u Rumi i drugim mestima u Sremu, pa proces asimilacije i prilagođavanja teče sporije i teže, kaže Janković.
Bogatstvo multinacionalne sredine
Bošković i Janković se slažu da je Nojeva barka u osnovi utočište pred nevoljom i nepogodom i da je Srem po svojoj konfiguraciji, položaju između dve reke, uvek privlačio ljude sa raznih strana. Svaka prethodna kolonizacija je utrla put nekoj narednoj. Rezultat svih tih doseljavanja i ostajanja na ovom prostoru, očuvan je i vidljiv u arhitekturi, kulturnom nasleđu, načinu i modelu života. I danas traju i deluju mnoga kulturno umetnička društva poput HKPD „Matija Gubec“, koje je osnovano daleke 1919. godine, pa do novijih društava koja čuvaju folklor, običaje i tradiciju svoga kraja, kao što su to „Krajišnik“ ili „Zavičaj“. Dalmatinci su u Rumu doneli igru balote, pa tako u Rumi 30 godina postoji boćarski klub „Dalmatinac“ koji je ostvario vrhunske rezlutate osvajajući šampionske titule, a u svojim vitrinama ima i jednu zlatnu medalju sa međunarodne scene.
Bogatstvo multinacionalne sredine vidljiva je i u duhovnoj sferi, ali se ogleda i u svakodnevnom životu kroz raznoliku ishranu koja je prihvaćena bez obzira čijoj gastronomskoj kuhinji pripada. I danas se u Sremu na trpezi nalaze i gibanica i knedle, štrudle, razni gulaši i mnoga druga jela. Ruma je uspela da kroz vekove sačuva svoj multikulturalni duh, izdrži i odupre se pred naletima surovih, krvavih vremena. Prema plodnim žitnim poljima Srema, ploviće i doploviće i neke nove barke. Ostaje samo nada da one neće biti poterane i nošene besnim, olujnim vetrovima nevolja i rata.
